Trur politikarane at det er ein leik å drive barnehagar?

• Dette er et innsendt bidrag, og gir uttrykk for skribentens meninger og holdninger. Vil du delta i debatten? Send gjerne inn innlegg hit.

Leiken er den viktigaste arenaen for barns utvikling, trivsel, læring og danning i barnehagen. Når barn ikler seg ulike roller der dei øver seg på situasjonar dei observerer og møter i kvardagen, der dei testar ut eigne og andre sine grenser, der dei gløymer tid og stad og er djupt inne i flytsona av å vere i ei anna verd, - det er både magisk og fantastisk å observere for ein barnehagelærar. I denne leiken skjer mykje læring, utvikling og danning på ein gong.

Like magisk og fantastisk er det ikkje når politikarane ikler seg ei rolle der ein leikar at det er barnehagar vi driv i dette landet. Nyleg kom det på plass eit barnehageforlik mellom partia; Arbeiderpartiet, Senterpartiet, Høgre, Kristeleg folkeparti, Venstre og Pasientfokus. Forliket har gode sikringar for blant anna pensjonsavtalane til tilsette i private barnehagar og det er svært viktig og bra, men like gode sikringar for at barnehagane kan drive ei planlagt pedagogisk verksemd finnest ikkje. Trur politikarane at det er ein leik å drive barnehagar?

Utestemme

Foreldre og tilsette har i årevis ropt med utestemme på at presset i sektoren er for høgt. Likevel har ein altså valt å utelate å gjere noko med bemannings- og kompetansekrisa når ein no gjennom endringar i barnehagelova har hatt moglegheit til dette. Ikkje berre er det skuffande, det betyr også at desse partia ikkje har tatt innover seg den krisa sektoren står i.

SV sin kampsak opp mot stortingsvalet er gratis barnehage. Har SV tenkt gjennom presset dette kan føre til i ein sektor som allereie er i kneståande? Det er bra og flott at SV har politikk som kan bidra til sosial utjamning og betre økonomiske rammer for barnefamiliar, men barnehagesektoren klarar ikkje å gje det pedagogiske tilbodet ein skal per i dag, og korleis vi skal klare å levere på dette framover må gjerne SV svare på. Barnehagen skal tross alt vere eit pedagogisk tilbod for barna og vi har krav til både bemanning og kompetanse nettopp for å sikre dette.

Kompetanseflukt

Kompetanseflukten frå sektoren er stor, bruken av dispensasjonar er høg og vikarar er nesten umogleg å få tak i. Det er kommunar i dette landet som har så høg grad i bruken av dispensasjonar knytt til stillingar som pedagogisk leiar at vi må stille spørsmålet om vi eigentleg driv barnehagar etter dei lovkrava som ligg i barnehagelova med forskrifter. I 2024 var talet på dispensasjonar 2216 årsverk. 35% av barnehagane oppfyller ikkje pedagognorma i 2024. I Finnmark er heile 17% av dei pedagogiske leiarane på dispensasjon. Fleire kommunar kan heller ikkje tilby barn med rett til barnehageplass dette, grunna mangel på personell. Ja, vi har ei krise!

I ei undersøking gjort av Utdanningsforbundet seier 1 av 3 barnehagelærarar at dei ser for seg å slutte i jobben innan eitt til tre år. 90% av dei spurte svarar også at det viktigaste tiltaket for å stå lengst mogleg i jobben som barnehagelærar er å auke grunnbemanninga. Kanskje er det på tide å lytte til barnehagelærarane?

Rettleiar om tilstrekkeleg bemanning

Det har nyleg kome ein rettleiar om tilstrekkeleg bemanning i barnehage. Den presiserer lovkrava som alltid har lagt der, men som vi som tillitsvalde ser at i stor grad ikkje vert overheldt. Det må vi kunne forvente at vert gjort. Tolkinga av lovkrava ser ut til å vere at så lenge ein overheld grunnbemanninga på papiret så føl ein lova. Det presiserer rettleiaren at ikkje stemmer. Lovkravet i § 26, første ledd. Bemanningen må være tilstrekkelig til at personalet kan drive en tilfredsstillende pedagogisk virksomhet, må også oppfyllast, gjennom heile dagen, og det ser vi at ikkje vert tatt omsyn til i dei vurderingar som vert gjort i dag. Det er ei rein matematisk tenking på å telle hovud på barn opp mot hovud på tilsette som gjeld, altså ikkje i tråd med gjeldande lovverk.

Ei lita oppmoding til sist

Framover må tilsette i barnehagane bli monaleg betre til å melde avvik når vi ikkje driv etter gjeldande lov og regelverk. Barnehagemynda må på bana og føre tilsyn knytt til bemanning og pedagogisk innhald i barnehagen. Den nye rettleiaren er nemleg også meint å vere til hjelp for dei ulike barnehagemynda i dette arbeidet. § 9 i barnehagelova krev at barnehageeigar har på plass system for internkontroll for å sikre at krava i lova med forskrifter vert følgt. Det gjeld sjølvsagt også opp mot kravet om tilstrekkeleg bemanning i barnehagelova § 26. Slike system må på plass og dei må takast i bruk for å formalisere ropa våre.

Til politikarane som no driv valkamp i vårt langstrakte land. - Det er lett å gå seg vill, men det er lov å kike til fjellveittregel nummer 8: Vend i tide, det er inga skam å snu.

Kompetanse- og bemanningsutfordringane må løysast. Det er barnehagar vi skal drive i dette landet, ikkje barnepass.

Framtida vert skapt no!